Των Αν. Κουμπάρου - Λ. Μπότση - Π. Τριχάκη
Οι έξυπνοι μετρητές είναι η τελευταία ψηφιακή τεχνολογία μέτρησης της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αέριου σε πραγματικό χρόνο. Οι συγκεκριμένοι μετρητές μετρούν την συνολική κατανάλωση ενέργειας όπως οι συμβατικοί μετρητές, με τη διαφορά ότι μπορούν να ενημερώνουν άμεσα τους χρήστες τόσο για το πότε καταναλώθηκε η ενέργεια όσο και για το κόστος της τη συγκεκριμένη στιγμή. Επίσης έχουν τη δυνατότητα να επικοινωνούν τα δεδομένα τόσο στους καταναλωτές (π.χ. τεχνολογία In Home Display (IHD) ή  εφαρμογή κινητού τηλεφώνου) όσο και στους προμηθευτές ενέργειας.
Σαν μέρος του τρίτου ενεργειακού πακέτου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, βάσει της οδηγίας 72/2009, προβλέπεται μέσα στα επόμενα χρόνια η υλοποίηση πιλοτικών προγραμμάτων από τα κράτη-μέλη. Τα αποτελέσματα από τα συγκεκριμένα προγράμματα θα χρησιμοποιηθούν  σαν μέρος της ευρύτερης ανάλυσης κόστους-οφέλους με σκοπό να  επιτευχθεί ο κοινοτικός στόχος αντικατάστασης του 80% των συμβατικών μετρητών μέχρι το 2020.
Στην Ελλάδα ο ανεξάρτητος Διαχειριστής του Ελληνικού Συστήματος Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΔΔΗΕ) έχει αναλάβει την υλοποίηση διαγωνισμού για το πρώτο πιλοτικό πρόγραμμα με προϋπολογισμό που σύμφωνα με την αρχική προκήρυξη εκτιμάται σε 86,5 εκατ. ευρώ.  Το συγκεκριμένο έργο θα αποτελέσει τη βάση πάνω στην οποία θα στηριχτεί η μελέτη για την πιθανή πλήρη αντικατάσταση στη συνέχεια των 7 εκατ. μετρητών χαμηλής τάσης της ΔΕΗ, κόστους άνω των 1 δισ. ευρώ. Το πιλοτικό πρόγραμμα αφορά την αντικατάσταση 200.000 συμβατικών μετρητών σε διαφορετικές περιοχές ανά την χώρα. Συγκεκριμένα 60.000 μετρητές θα εγκατασταθούν στον Νομό Ξάνθης, 80.000 στα νησιά Λέσβο, Λήμνο και Αγ. Ευστράτιο, 30.000 μετρητές στα νησιά Σαντορίνη, Μήλο και Κύθνο, 20.000 στη Λευκάδα, 7.000 στην Αττική και 3.000 στην Κεντρική Μακεδονία.
Η υλοποίηση του συγκεκριμένου προγράμματος έχει ήδη καθυστερήσει σημαντικά ενώ σχετικά πρόσφατα ανακοινώθηκε περαιτέρω παράταση του διαγωνισμού. Με αφορμή αυτή την ανακοίνωση θα ήταν χρήσιμο να διερευνήσουμε τις επιπτώσεις αυτής της καθυστέρησης. Συγκεκριμένα εκτιμούμε ότι αυτή η εξέλιξη θα οδηγήσει στις εξής τρεις επιπτώσεις: την καθυστέρηση άμεσων επενδύσεων που θα οδηγούσαν σε δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, την καθυστέρηση των οφελών στο χώρο της ενέργειας που αναμένεται να  προκύψουν από τη λειτουργία των έξυπνων μετρητών και την καθυστέρηση των ευκαιριών για ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών από την είσοδο μετρητών ψηφιακής τεχνολογίας στο χώρο των μικρών και μεσαίων καταναλωτών.
Τα δύο πρώτα σημεία έχουν συζητηθεί και αναλυθεί εκτενώς από παράγοντες της αγοράς ενέργειας . Λιγότερη όμως προσοχή έχει δοθεί στα έμμεσα οφέλη (βλ. τρίτο σημείο) τα οποία μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στην ανάπτυξη της ευρύτερης  ελληνικής οικονομίας. Η αξιοποίηση των συλλεγόμενων δεδομένων μπορεί να δημιουργήσει προστιθέμενη αξία σε τομείς που εκτείνονται από την καλύτερη διαχείριση της ενέργειας μέχρι και την παροχή καινοτόμων υπηρεσιών πέρα από το χώρο της ενέργειας. Πιθανά παραδείγματα αναλύονται παρακάτω.
Τα περισσότερα οφέλη από τη λειτουργία των έξυπνων μετρητών στηρίζονται στην αλλαγή της συμπεριφοράς του καταναλωτή ως απόρροια της καλύτερης ενημέρωσης για την ενέργεια που καταναλώνει. Ωστόσο η πιθανή διαθεσιμότητα αυτών των δεδομένων δημιουργεί επιχειρηματικές ευκαιρίες για την ανάπτυξη έξυπνων συστημάτων τα οποία θα επιτρέπουν την διαχείριση ηλεκτρικών συσκευών χωρίς να απαιτούν τη συμμετοχή του καταναλωτή. Τέτοιες τεχνολογίες είναι καίριας σημασίας για τη δημιουργία του «έξυπνου σπιτιού» (smart home). Επίσης, πέρα από το χώρο της ενέργειας, εφαρμογές θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την δημιουργία υπηρεσιών σχετικών με το χώρο της υγείας και των συστημάτων ασφαλείας. Η έξυπνη παρακολούθηση αυτών των δεδομένων θα μπορούσε να εντοπίσει ασυνήθιστες συμπεριφορές που πιθανόν να σηματοδοτούν κίνδυνους για την υγεία ή και την ασφάλεια των καταναλωτών. Παραδείγματος χάρη σε περίπτωση που τα δεδομένα υποδεικνύουν παρατεταμένη χρήση της ηλεκτρικής κουζίνας ενός ηλικιωμένου καταναλωτή μπορεί μια έξυπνη εφαρμογή να ειδοποιήσει αυτόματα κάποιον οικείο του ώστε να προληφθεί πιθανός κίνδυνος (π.χ. πυρκαγιάς). Επιπλέον, πρόσβαση σε αυτά τα δεδομένα θα επέτρεπε την καλύτερη κατανόηση των καθημερινών συνηθειών και αναγκών των καταναλωτών επιτρέποντας τη στοχευμένη προώθηση προϊόντων και υπηρεσιών.  Μια αντίστοιχη πρακτική αξιοποίησης δεδομένων εφαρμόζεται εκτενώς τα τελευταία χρόνια στον χώρο του λιανικού εμπορίου με την εισαγωγή προγραμμάτων επιβράβευσης (loyalty cards).
Με βάση τα παραπάνω, θεωρούμε σημαντικό να ξεκινήσει μια αναλυτική συζήτηση με σκοπό την καλύτερη κατανόηση των έμμεσων οφελών που προκύπτουν από την ευκαιρία διάθεσης και συναλλαγής δεδομένων από τους έξυπνους μετρητές. Ωστόσο, για να επιτραπεί η ανάπτυξη καινοτόμων εφαρμογών θα πρέπει και οι τεχνικές προδιαγραφές του έξυπνου μετρητή να εξασφαλίζουν ικανοποιητική συχνότητα καταγραφής δεδομένων. Επιπλέον προϋπόθεση είναι η διασφάλιση του δικαιώματος του καταναλωτή να συναλλάσει εύκολα τα δεδομένα του με φορείς που αυτός επιλέγει.
Εδώ θα θέλαμε να τονίσουμε ότι τα προαναφερθέντα καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες μπορούν να αναπτυχθούν από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας. Παράλληλα, δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί και ο πιθανός εξαγωγικός χαρακτήρας τέτοιων εταιρειών προς τόνωση της εξωστρέφειας της οικονομίας. Ως εκ τούτου πιστεύουμε ότι η επιτάχυνση της ανάπτυξης του προγράμματος έξυπνων μετρητών και η σύσταση στρατηγικού πλάνου είναι καίριας σημασίας για τη δημιουργία συγκριτικών πλεονεκτημάτων για τις ελληνικές εταιρείες που θα δραστηριοποιηθούν στο χώρο.

* Ο Αναστάσιος Κουμπάρος (International Strategy Manager – Tempus Energy), ο Λουκάς Μπότσης (Strategy Analyst), και ο Παύλος Τριχάκης (Manager – Baringa Partners), είναι μέλη του Greek Energy Forum (GEF). Οι απόψεις που εκφράζονται στο άρθρο είναι προσωπικές και δεν αντιπροσωπεύουν τις απόψεις των οργανισμών στους οποίους εργάζονται ή του GEF.
Πηγή capital.gr